Almatı Andican Olmadan

2 Ocak 2022’de Kazakistan’ın Hazar Denizi kıyısındaki Aktau ve Janaözen (Yeni Irmak) şehirlerinde petrol işçilerinin gaz fiyatlarındaki artıştan ötürü başlatmış olduğu barışçıl protesto gösterileri kısa sürede ülkenin batı, orta ve güney kesimlerine, özellikle de 4 Ocak’ta ülkenin eski başkenti Almatı’ya kadar yayıldı.

Gösteriler Ekonomik Taleplerle Başladı Ama!
Eski başkent aynı zamanda ülkenin ticari ve kültürel merkezi olan Almatı’ya yayılan gösteriler kısa sürede boyut değiştirdi. Almatı’nın yanı sıra Kızılorda, Aktöbe, Aktau, Janaözen, Çimkent başta olmak üzere ülkenin birçok yerine eylemciler kurucu lider Nursultan Nazarbayev’i kastederek “İhtiyar Git” sloganlarıyla bağımsızlıktan bu yana iktidarda olan yönetime karşı bıkkınlıklarını dile getirmeye başladılar. Bazı yerlerde göstericiler Nazarbayev heykellerini tahrip etti.

Barışçıl Gösteriler Boyut Değiştirdi
Ekonomik taleplerle ortaya çıkan siyasi taleplerle genişleyen gösteriler vandalizme dönüşmeye başladı. Gösteri yapan bazı gruplar kamu binalarını işgal etti hatta bu binaları tahrip etti. Kazakistan’ı dünyaya bağlayan uluslararası Almatı Havaalanı göstericiler tarafından işgal edildi. Barışçıl taleplerini dile getiren Kazakların içine sızan bazı kişiler özel mülklere ve kamu mallarına zarar verdi. Bu gelişmeler üzerine Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev olağanüstü hal ilan etti.

Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü Davet Edildi
Daha sonra da Cumhurbaşkanı Tokayev, dönem başkanlığını Nikol Paşinyan’ın yaptığı KGAÖ’yü Kazakistan’a davet etti. KGAÖ üyesi Rusya, Belarus, Kırgızistan, Tacikistan, Kazakistan’a “Barış Gücü” adı altında asker göndermeye başladı. Kazakistan’a gelen daha önce Çeçenistan ve Gürcistan’da görev yapmış Rus Ordusunun en seçkin birliklerine mensup askerleri de Kazak askerleriyle birlikte eylemcilere müdahale etmeye başladığı haberleri gelmeye başladı. Tabii Almatı’da internet kesildiği için bu haberin çoğunun Rusya kaynaklı olması dikkat çekiyor.

Cumhurbaşkanı Uyarı Yapılmadan Vur Emri Verdi
Almatı’daki göstericiler içindeki bazı silahlı kişilerin olduğu sosyal medya mecralarında yer aldı. Hatta bazı Rus menşeli kaynaklar Almatı’daki silahlı kişilerin içinde Kazakça ve Rusça bilmeyenlerin olduğunu paylaştı. Dar günümüzde sevgiyle gözyaşımızı silen kardeşim Mağcan*’ın ülkesini yakından takip eden herkesin yüreğini ağzına getiren bu görüntü ve iddialardan sonra Kazakistan Cumhurbaşkanı televizyonda yapmış olduğu Rus dilindeki ulusa seslenişinde sokağa çıkanlara uyarı yapılmaksızın ateş açılacağını duyurdu. Daha önce göstericileri “vandal” ve “haydut” olarak tanımlayan Cumhurbaşkanı Tokayev, artık “terörist” olarak tanımlamıştı ve uyarı yapılmadan göstericilere vur emri verdiğini ifade etmişti. Kazakistan Cumhurbaşkanı “yurtdışında eğitim almış 20 bin terörist” olarak ifade ettiği kişilere karşı Almatı şehrinde “terörle mücadele” operasyonları başlattığını da sözlerine ekledi.
Almatı İkinci Bir Andican Olmasın

Ülkedeki gelir adaletsizliği, ekonomik sorunlar, yeraltı zenginliklerinin Chevron, Exxen-Mobil, Gazprom, Total, BP gibi Amerikalı, İngiliz, Fransız, Rus ve Çinli dünya devlerinin çokuluslu şirketleri tarafından işletilmesine itiraz gibi sebeplerden dolayı gösteri yapan masum sivillerin zarar görmemesi için dikkatli olunmalıdır. Bu göstericilerin çoğunluğunu petrol/maden işleri ve kentlerin çeperlerinde yaşayan yoksulların oluşturduğu söyleniyor. Gelinen noktada Rusya’nın da desteği ile Kazakistan Devleti eylemleri bastıracaktır ama bunu yaparken sivillerin zarar görmesi durumunda geriye çok büyük acılar kalacaktır. Hiç kimsenin temenni etmediği böyle bir gelişme Kazakistan tarihi içinde derin bir yara bırakacaktır. Bunun için azami dikkatli olmalı, “kurunun yanında yaş yanmamalı”, Almatı da Andican Olmamalıdır !

*Uzakta ağır azap çeken kardeşim 
Solmuş laleler gibi kuruyan kardeşim
Etrafını sarmış düşman ortasında
Göl gibi gözyaşı döken kardeşim
-Mağcan Cumabay’ın Uzaktaki Kardeşime (1919) şiiri

*Ahmet AKALIN
Ankara Üniversitesi Doktora Öğrencisi
RTÜK Üst Kurul Uzmanı